Czy wiesz, że sądy i doktryna potrafią stanąć na stanowisku, zgodnie z którym przedsiębiorca powinien być przygotowany na wszelkie niebezpieczeństwa wynikające ze specyfiki obrotu gospodarczego i być w stanie, przed podjęciem każdej decyzji zlokalizować ewentualne źródła ryzyka (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 29 lutego 2012 r., sygn. akt II AKa 28/12 oraz S. Długosz, G. Leśniak, Ryzyko gospodarcze związane z działalnością handlową, Warszawa 1998, s. 13.)
Podkreślmy, że stanowisko wyrażono w orzeczeniu zapadłym na gruncie prawa karnego, a konkretnie rozbudowanego i nieprecyzyjnego przepisu art. 296 § 3 Kodeksu karnego (przestępstwo nadużycia zaufania).
Dla przypomnienia, zgodnie z art. 296 § 1 Kodeksu karnego, kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
W myśl art. 296 § 2. Kodeksu karnego jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 1a działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Zgodnie ze wskazanym na wstępie art. 296 § 3 Kodeksu karnego, jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 2 wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Świetna wiadomość dla wszystkich przedsiębiorców i menedżerów podejmujących codziennie wiele decyzji w niepewnym i złożonym środowisku biznesowym, prawda?
Możemy jednak bronić się przed takimi zarzutami.
Przede wszystkim przypominamy zasadę ultima ratio prawa karnego, zgodnie z którą prawo karne powinno znajdować zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy inne gałęzie prawa nie są w stanie zapewnić ochrony danych dóbr prawnych.
Ponadto wskazujemy, w szczególności kadrze zarządzającej, że Kodeks spółek handlowych przewiduje określone zasady i mierniki staranności.
Członek zarządu powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności i dochować lojalności wobec spółki oraz odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu, chyba że nie ponosi winy (tj. wykaże brak umyślności albo niedbalstwa; por. art. 293 § 1 Ksh oraz 483 § 1 Ksh).
Członek zarządu nie naruszy przy tym obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działać będzie w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny (por. art. 293 § 3 Ksh oraz 483 § 3 Ksh).
Powyższa regulacja została wprowadzona do Ksh wraz z nowelizacją z października 2022 r. i stanowi przejaw zasady biznesowej oceny sytuacji (Business Judgment Rule), która nakazuje oceniać działania członków organów nie retrospektywnie, przez pryzmat rezultatów, ale z perspektywy prawidłowości trybu podejmowania decyzji, w odniesieniu do momentu podejmowania tejże decyzji i okoliczności jej towarzyszących (https://www.gov.pl/web/aktywa-panstwowe/business-judgement-rule)
Jak zatem widać, nawet ustawodawca „cywilny” przewiduje wyłączenia odpowiedzialności przy dochowaniu należytej staranności. Tymczasem jest oczywistym, że nawet dochowując aktów najwyższej staranności, nie przewidzimy wszystkich ryzyk. Jak zatem przedsiębiorca czy menedżer miałby podlegać odpowiedzialności karnej, jeżeli nie podlega odpowiedzialności cywilnej?
Jeżeli potrzebujesz, byśmy w kompleksowy i profesjonalny sposób przypomnieli o tym organom ścigania lub sądom – zapraszamy do kontaktu!
Skontaktuj się z kancelarią